سوره اسراء [17]
این سوره در مکه نازل شده
و 111 آیه دارد.
نام مشهور این
سوره بنی اسرائیل است و نامهای دیگری نیز از قبیل اسراء و سبحان دارد.
این سوره پیرامون مساله
توحید و تنزیه خدای تعالی از هر شریکی که تصور شود میباشد، و با اینکه در این
مورد بحث میکند، اما مساله تسبیح خدا را بر مساله حمد و ثنای او غلبه داده، و
بیشتر به قسم دوم پرداخته است، هم چنان که ابتدای آن را با جمله" سُبْحانَ
الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ ..." شروع کرده و در خلال سوره هم پی در پی تسبیح
او را تکرار نموده، یک جا فرموده:" سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا
یَقُولُونَ" ، و جایی دیگر فرموده:" قُلْ سُبْحانَ رَبِّی" و یافرموده:" وَ یَقُولُونَ سُبْحانَ
رَبِّنا ..." ، و حتی در آیهای که سوره به آن ختم میشود نیز معنای تسبیح
خدای را متذکر گردیده و او را بر تنزهش از داشتن شریک و ولی و اتخاذ فرزند ستوده و
فرموده است:" وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ
لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ
الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً".
در مضامین آیات هیچ دلیلی بر اینکه در مدینه نازل شده باشند
دیده نمیشود، و احکامی هم که در این آیات هست احکامی نیست که نزولش اختصاص به
مدینه داشته باشد، چون نظائر آن در سورههای مکی نیز دیده میشود، مانند سوره
انعام و اعراف.
این سوره مطلب را با اشاره
به داستان معراج رسول خدا (ص) و سیر آن حضرت از مسجد الحرام به مسجد اقصی (که همان
بیت المقدس باشد و بنائی است مرتفع (هیکل) که داوود و سلیمان (ع) برای بنی
اسرائیل بنا نمودند، و خدا آن را خانه مقدس ایشان قرار داد) شروع نموده و متذکر
شده است.
آن گاه کلام را به مناسبت،
به مقدرات بنی اسرائیل کشانده، از عزت و ذلت آنان و اینکه خداوند در هر روزگاری که
او را اطاعت میکردند سربلندشان میکرده، و هر وقت که از در عصیان در میآمدند
ذلیل و خوارشان میساخته، سخن گفته و نیز کیفیت نزول کتاب بر آنان و پیرامون دعوت
آنان به توحید و نفی شرک توضیح داده است.
سپس به همین مناسبت کلام
را به وضع این امت معطوف ساخته، که بر این امت نیز کتاب نازل کرده پس اگر اطاعت
کنند اجرا میبرند، و اگر عصیان بورزند عقاب میشوند، و ملاک کار ایشان مانند آنان
به همان اعمالی است که میکنند، و به طور کلی با هر انسانی بر طبق عملش معامله
میکنند، و سنت الهی در امتهای گذشته نیز بر همین منوال بوده است.
پس آن گاه حقایق مهم و
بسیاری از معارف مربوط به مبدأ و معاد و شرایع عامه از اوامر و نواهی و غیر آن را
بیان میکند.
و از آیات برجسته، در این
سوره آیه شریفه" قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیًّا ما
تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی"و نیز آیه" کُلًّا نُمِدُّ
هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّکَ وَ ما کانَ عَطاءُ رَبِّکَ
مَحْظُوراً" و نیز آیه" وَ إِنْ مِنْ قَرْیَةٍ إِلَّا نَحْنُ
مُهْلِکُوها" و همچنین آیات دیگر، است.
